Yvon Mulderij, Bewegingswetenschapper
Heb jij wel eens nagedacht hoe je een boterham smeert en hoeveel verschillende handelingen bij zoiets ‘simpels’ komt kijken? Het lijkt allemaal zo vanzelf sprekend; de deksel van de boter halen, boter op je brood smeren, hagelslag erop strooien en dan de boterham in je mond stoppen. Echter is dit voor revalidanten vaak een hele uitdaging. Uit onderzoek blijkt dat 30% tot 60% van de CVA patiënten verschillende alledaagse taken niet kan uitvoeren, doordat ze een beperkte arm functie hebben1. Daarnaast is enige kracht vereist om functionele taken uit te voeren2. Verschillende studies hebben laten zien dat er een significante correlatie is tussen kracht en activiteiten niveau3. Daarnaast hebben CVA patiënten vaak te maken met abnormale spier synergiën, die het uitvoeren van een beweging belemmeren. Vaak zie je de flexie synergie (schouder abductie, elleboog flexie en supinatie), maar een extensie synergie (schouder adductie, elleboog extensie en pronatie) of een combinatie van beide synergiën is ook mogelijk. Om een voorbeeld te geven van de flexie synergie; hoe hoger de arm wordt opgetild, hoe sterker de elleboog in flexie gaat en hoe minder bewegingsmogelijkheden de patiënt heeft.
Intensief en taakgericht trainen is hot binnen de revalidatie en is een bewezen effectieve methode om de arm- en handfunctie te verbeteren. Echter moet je het wel aan kunnen om intensief en taakgericht te kunnen trainen en moet je in staat zijn om bepaalde bewegingen te kunnen maken. Een studie heeft aangetoond dat arm ondersteuning zorgt voor een afname van het schouder abductie moment gedurende een reik beweging op schouder hoogte, wat resulteert in verminderde elleboog flexie, wat vervolgens leidt tot toegenomen elleboog extensie en dus een groter bewegingsbereik4. Figuur 1 geeft dit principe duidelijk weer. De doorgetrokken lijn geeft het bewegingsbereik van de aangedane arm weer. Het zwarte vlak is het bewegingsbereik wanneer de patiënt de arm zelf optilt. Zodra de arm wordt ondersteund met zwaartekracht compensatie, zie je dat het bewegingsbereik vele malen groter wordt (witte vlak met licht grijze doorgetrokken lijn). Inmiddels hebben verschillende studies laten zien dat abnormale synergiën kunnen worden opgeheven door gebruik te maken van zwaartekracht compensatie systemen voor de arm5.
Dat klinkt veelbelovend, maar wat voor een mogelijkheden biedt dit voor de patiënt? Het grote voordeel van zwaartekracht compensatie is dat de patiënt een veel groter bewegingsbereik kan bereiken doordat de synergiën worden opgeheven. Hierdoor kan de arm gemakkelijk worden doorbewogen en zal de spanning in de arm en hand afnemen. Daarnaast kunnen allerlei oefeningen en/of dagelijkse activiteiten gemakkelijker worden uitgevoerd. Zo kun je bijvoorbeeld weer zelf een boterham naar je mond brengen. In meerdere opzichten biedt dit voordelen; de revalidant zet zijn arm weer in, is zelf aan het eten en daarnaast hoeft niemand hem te helpen. Doordat iemand zelfstandig weer kan eten, zal hij zijn arm meer en meer gaan inzetten en zal de intensiteit van trainen flink omhoog gaan (buiten de therapie om!). Daarnaast kan de patiënt het langer volhouden om de arm in te zetten, doordat de proximale spieren worden ontlast met behulp van zwaartekracht compensatie. Dit kan tevens schouderklachten voorkomen.
Om een maximaal bewegingsbereik mogelijk te maken met behulp van zwaartekracht compensatie heeft Hankamp Rehab in samenwerking met de Universiteit Twente een zwaartekracht compensatie systeem ontwikkeld, de SaeboMAS (mobile arm support). Tevens is er een versie voor thuisgebruik gelanceerd, de SaeboMAS mini. Dit model is eenvoudig aan de tafel te bevestigen en maakt het mogelijk om verschillende bewegingen te maken. Zo is het bijvoorbeeld mogelijk om te eten, te drinken, haren te kammen, spelletjes te spelen, schilderen, etc. Binnen de zwaartekracht compensatie systemen heeft de SaeboMAS een groot bewegingsbereik, waardoor een breed scala aan ADL taken mogelijk zijn en is hij tevens staand te gebruiken. Daarnaast is hij zeer snel en gemakkelijk in gebruik en heeft hij ook een scherpe prijs in zijn klasse. De eerste SaeboMAS mini voor thuisgebruik is inmiddels vergoed door de verzekeraar. Bent u nieuwsgierig geworden, kijk dan eens op onze site voor meer informatie en filmpjes.
Referenties
1] Desrosiers J, Bourbonnais D, Corriveau H, Gosselin S, Bravo G. Effectiveness of unilateral and symmetrical bilateral task training for arm during the subacute phase after stroke: a randomized controlled trial. Clin Rehabil. 2005; 19:581-93.
2] Bohannon, R.W. (2007). Muscle strength and muscle training after stroke. J Rehabil Med. 2007; 39:14-20.
3] Ada, L., Dorsch, S., Canning, C.G. (2006). Strengthening interventions increase strength and improve activity after stroke: a systematic review. Australian Journal of Physiotherapy 52: 241-248
4] Dewald, J.P., Beer, R.F. (2001). Abnormal joint torque patterns in the paretic upper limb of subjects with hemiparesis. Muscle Nerve;24(2):273-83.
5] Krabben, T., Prange, G.B., Molier, B.I., Stienen, A.H., Jannink, M.J., Buurke, J.H., Rietman, J.S. (2012). Influence of gravity compensation training on synergistic movement patterns of the upper extremity after stroke, a pilot study. J Neuroeng Rehabil. 2012;23;9:44.
6] Beer, R.F., Ellis, M.D., Holubar, B.G,. Dewald, J.P. (2007). Impact of gravity loading on post-stroke reaching and its relationship to weakness. Muscle Nerve. 2007; 36: 242-50.
